Phác đồ điều trị Hội trứng Buồng trứng đa nang – Vụ sức khỏe Bà mẹ – Trẻ em – Bộ Y tế

Buồng trứng đa nang là tình trạng bệnh phụ khoa liên quan đến tình trạng rối loạn nội tiết và chuyển hóa. Theo Hướng dẫn Quốc gia về các Dịch vụ sức khỏe sinh sản, đây là căn bệnh xảy ra trong khoảng 5 – 10% phụ nữ ở độ tuổi sinh nở. Sau đây là phác đồ điều trị đối với căn bệnh này do Vụ sức khỏe Bà mẹ trẻ em ban hành. 

Triệu chứng Đa nang buồng trứng

Hội chứng đa nang buồng trứng là bệnh lý do tối loạn nội tiết và chuyển hóa phổ biến. Căn bệnh này gây ra những biểu hiện lâm sàng khác nhau, chủ đạo là hiện tượng rối loạn phóng noãn, tăng hormone androgen và có nhiều nang trứng trên hình ảnh siêu âm.

Các triệu chứng bệnh cụ thể như sau:

– Rối loạn phóng noãn: Thể hiện qua tình trạng rối loạn kinh nguyệt

• Chu kỳ kinh thưa: Kinh xuất hiện 8 lần/năm hoặc chu kỳ trên 35 ngày
• Vô kinh: Không thấy kinh trên 6 tháng
• Vòng kinh ngắn: Thời gian giãn cách giữa 2 chu kỳ kinh dưới 24 ngày.

– Tăng cường androgen

• Triệu chứng lâm sàng: Lông rậm – đánh giá tình trạng này theo thang điểm Ferriman -Gallway; Hói đầu kiểu nam giới, nhiều mụn trứng cá.
• Triệu chứng cận lâm sàng: Định lượng testosterone qua xét nghiệm (FTI) trên 6 là tăng cường androgen; Chẩn đoán hình ảnh đa nang buồng trứng qua siêu âm có hiện diện >= 12 nang noãn kích thước từ 2 – 9 mm kèm theo hoặc bị tăng thể tích buồng trứng trên 10ml.

Chẩn đoán buồng trứng đa nang

– Các triệu chứng đơn lẻ không đủ giá trị cho chẩn đoán lâm sàng vì Hội chứng đa nang gồm nhiều triệu chứng.

– Chẩn đoán Hội chứng này cần có đủ 2 trong 3 tiêu chuẩn sau:

• Không phóng noãn hoặc bị rối loạn phóng loãn
• Phát hiện nhiều nang trứng trên hình ảnh siêu âm
• Chẩn đoán lâm sàng, cận lâm sàng cho thấy bị cường androgen

• Cần phân biệt hội chứng buồng trứng đa nang với các bệnh lý khác có triệu chứng gần tương tự như: Hội chứng Cushing, tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh, u chế tiết androgen.

Phác đồ điều trị buồng trứng đa nang

Điều trị dựa theo triệu chứng bệnh chính và nguyện vọng muốn sinh sản tiếp hay không của người bệnh.

Phác đồ cho bệnh nhân đa nang buồng trứng không có nguyên vọng có thai

Mục tiêu: Chủ yếu điều trị tình trạng rối loạn kinh nguyệt

Hướng điều trị: Cho người bệnh sử dụng progestogen/ viên uống tránh thai phối hợp. Loại thuốc này có thành phần progestin như ciproterone hoặc drospirenone, có tác dụng kháng androgen. Viên tránh thai phối hợp nên cho sử dụng 3 – 4 tháng/lần, không quá liên tục, kéo dài. Thuốc sẽ giúp làm bong chóc niêm mạc tử cung.

Điều trị cho người bị vô sinh muốn có con

Mục tiêu: Điều trị gây phóng đơn noãn nhằm hạn chế hội chứng buồng trứng quá kích gây biến chứng.

Có 3 hướng điều trị vô sinh cho phụ nữ bị đa nang buồng trứng:

– Lựa chọn 1: Dùng Clomiphene citrate đường uống trong tối đa 6 chu kỳ, liều tối đa 150mg/ngày.

– Lựa chọn 2: Nếu bệnh nhân kháng Clomiphene citrate hoặc điều trị bằng thuốc này thất bại sau 3 – 6 chu kỳ thì có thể điều trị theo một trong hai hướng sau:

• Sử dụng gonadotropin gây phóng noãn: Phác đồ liều thấp tăng dần. Liều ban đầu khuyến cáo là 25 – 75UI/ngày. Điều chỉnh liều từ từ.
• Đốt điểm buồng trứng đa nang qua nội soi: Dùng dòng điện 40W đốt 4 điểm với độ sâu 4mm, thực hiện trong 4 giây. Theo dõi sau đốt từ 3 – 6 tháng. Không khuyến cao đốt lặp lại nếu áp dụng lần đầu không hiệu quả vì đốt nhiều dễ làm suy giảm chức năng buồng trứng.

– Lựa chọn 3: Thụ tinh ống nghiệm

• Khuyến cáo ứng dụng phác đồ GnRH antagonist nhằm hạn chế nguy cơ quá kích buồng trứng. Tiến hành khởi động noãn bằng GnRH agonist, thay thế hCG, đông lạnh phôi hoàn toàn để loại trừ quá kích buồng trứng sớm và muộn.
• Trưởng thành noãn trong ống nghiệm: được áp dụng nhằm ngăn hội chứng quá kích buồng trứng ở người bị đa nang buồng trứng có chỉ định áp dụng kỹ thuật sinh sản.

Lưu ý:

– Lựa chọn điều trị 1 và 2 chỉ áp dụng cho người bị vô sinh do rối loạn phóng noãn hoặc các nguyên nhân vô sinh khác ở mức nhẹ. Lựa chọn 3 áp dụng cho người bị đa nang buồng trứng kèm theo các nguyên nhân gây vô sinh mức độ vừa và nặng.

– Không sử dụng Metformin thường xuyên cho người bị Đa nang buồng trứng nhằm điều trị phóng noãn. Thuốc này được sử dụng trước khi kích thích buồng trứng đối với người cần kích thích buồng trứng và thụ tinh ống nghiệm. Liều dùng từ 1000 – 1500mg/ngày, trong vòng 2 –  8 tuần.  Cách này giúp giảm nguy cơ quá kích buồng trứng và nâng cao khả năng đáp ứng của buồng trứng.